Bài Văn Cảnh Tỉnh, Sách Tấn Của Ngài (Đại Viên) Thiền Sư ở Núi Quy
Tức Thiền Sư, Quy Sơn Linh Hựu (771 – 853) .
(Có sưu tầm Bản dịch nghĩa thơ Nôm phía dưới)
Thích Nhật Quang Giải Nghĩa
(Gồm 24 phân đoạn dài, ngắn khác nhau; tương ưng với 24 Chương Uy-nghi )
01.Con người ta sinh ra là do nghiệp báo luân hồi, nên không thể tránh khỏi các khổ lụy của thân thể. Nhờ có cha, mẹ sinh thành, lại nương cậy thêm các duyên hợp lại. Gọi chung là Bốn-đại (đất, nước, gió, lửa), hợp thành, giúp đỡ; nhưng chúng lại thường trái nghịch nhau.
02. Cơn Vô-thường già nua, ốm bệnh không hẹn chờ ai, sớm còn tối mất, nhanh chóng lìa đời. Ví như hạt sương ban mai; mưa móc buổi sáng sớm, chợt có rồi tan; lại giống như cây mọc bên bờ vực; cây dây leo quanh miệng giếng, sao mà tồn tại lâu dài được ? Ý nghĩ trôi chảy mau chóng, vụt liền; hơi thở ra không trở lại, liền qua đời sau. Vậy sao có thể buông xuôi, mặc nhiên cho thời gian trôi qua vô ích ?
03. Với cha mẹ là Người sinh thành ra mình, đã không thể cung phụng nuôi dưỡng, thân quyến cũng đã xa rời nhau; không thể tự mình an bang đất nước, gia sản, nhà cửa không người tiếp nối. Rời bỏ làng, xóm cắt tóc theo Thầy học đạo; thì trong lòng luôn ghi nhớ những công lao kể trên để gắng tu tập. Bề ngoài thể hiện uy nghi đức độ, không tranh chấp, hơn thua khác hẳn với kẻ trần thế. Vậy hi vọng mới có thể sớm mong cầu được quả vị Giải-thoát.
04. Tại sao vừa mới lãnh thụ giới phẩm, liền khoe ta đây đích thị Tỳ-kheo, là nơi tín thí phải dâng cúng, tùy ý dùng của Thường-trụ. Chẳng xét nghĩ vật phẩm ấy từ đâu dâng cúng, lại nói càn rằng pháp cúng ấy là phù hợp với đạo. Ăn rồi tụ tập cười nói, chuyện phiếm ồn ào, toàn bàn những chuyện dân gian, xã hội. Theo đó hùa vui một dịp, chẳng biết rằng việc vui đùa đó là cái nhân của khổ đau về sau. Các kiếp trước đã mờ mịt; nên mới sinh tử luân hồi, biết thế nên cần cố gắng tự mình thường phản tỉnh. Thời giờ qua nhanh, năm tháng dần trôi, hưởng thụ càng nhiều, lợi dưỡng càng lắm, trải qua nhiều năm, không nghĩ ngày rời bỏ. Chứa chất càng nhiều, nuôi dưỡng thân huyễn ảo Vô-thường. Đức Phật có dạy các vị Tỳ-kheo hãy cố gắng, tinh tấn tu tiến đạo quả Bồ-đề, giữ nghiêm mình với ba việc ăn; mặc; ngủ phải biết vừa đủ. Phần lớn con người ta chỉ vì đam mê việc ăn-ngủ quá độ không biết dừng nghỉ, ngày tháng trôi qua, chợt nhiên tóc đã bạc trắng đầu. Vậy lấy gì làm chỗ chỉ dạy cho kẻ hậu học sau này rõ, lỡ có hỏi đến mình là bậc đi trước; ngồi trên. Không nhẽ chép miệng đáp rằng cái việc Xuất-gia chính yếu là vì cơm áo ?
05. Đức Phật trước tiên thiết chết Luật-tạng, mong muốn khai sáng con đường Giác-ngộ, phép tắc Uy-nghi trong sáng như băng tuyết. Các pháp thực hành vâng giữ là đúng-các pháp thực hành là sai phạm, mục đích là gìn giữ cái Thiện-tâm tinh khiết ban đầu vào đạo. Các điều Luật nhỏ nhặt mục đích để trừ bỏ các tập khí nhỏ nhen xấu xa từ xưa. Nơi Pháp hội truyền dạy Giới-luật chưa từng đến học tập, rèn luyện, thì đối với giáo pháp Thượng-thừa cao siêu, sao có thể rạch ròi phân biệt. Than tiếc luống uổng một đời trôi qua, sau già yếu hối hận nào kịp. Bình sinh một chút Giáo-lý Phật dạy chưa từng để trong lòng, thì Đạo-lớn sâu xa kia nhân đâu mà hiểu biết được ?
06. Cho đến khi tuổi đời cao, Tuổi-hạ lớn mà bụng thì trống rỗng, tâm ý cao ngạo, không chịu gần gũi bạn lành, càng thêm ngạo mạn. Chẳng am tường và chất chứa một chút nào về Giáo-pháp, điều Luật, lại còn lớn tiếng, to mồm nói năng vô phép. Không biết kính trọng các bậc Tôn-đức, giống như kẻ Bà-la-môn tụ tập xô bồ. Vô ý khua kháo bát đũa, ăn uống xong rồi đứng dậy đi trước, ra vào trái phép. Tăng tướng không xứng, ngồi đứng nghiêng ngả, làm động niệm ảnh hưởng những người xung quanh. Thật không còn một chút phép tắc, Uy-nghi tế hạnh, thì sao có thể răn dạy kẻ sau. Buồn thương cho người mới vào đạo, lấy ai mà học hỏi ?
07. Vừa gặp được Người-trí-thức chỉ bảo cho, liền buông lời nói: Ta đây là bậc Sơn-tăng, chưa từng nghe nói cái việc Hành-trì trong Phật-giáo. Chỉ riêng cái ý của mình, chạy theo thói đời thô tục. Cái hiểu biết thiển cận như thế, là bởi do ngay từ lúc đầu vào Đạo, đã mang theo cái ý chí cực kỳ thấp hèn, tham lam của thói đời, thành nên như vậy. Không rõ khi già yếu, lụm cụm; gặp tới việc gì liền quay mặt vào tường. Than ôi! nếu kẻ hậu học tham vấn, hỏi han thì chẳng có lời chi dạy bảo. Bí quá liền nói nhăng quậy, chẳng liên quan gì đến Giáo lý Phật-đà. Vậy mà nếu bị chê cười, liền trách mắng kẻ hậu sinh không lễ phép. Lòng sân hận trỗi dậy, buông lời miệt thị khinh khi mọi người.
08. Một mai kia đau bệnh nằm liệt trên giường, với bao nhiêu nỗi đau khổ bứt rứt, sớm tối hối tiếc ngẫm nghĩ, trong lòng hoảng loạn. Đường đi phía trước mờ mịt, biết đi về đâu? từ đó mới biết hối hận. Đợi lúc khát nước mới đi đào giếng sao kịp ? tự mình buồn bã ân hận, do vì trước không sớm lo tu tập. Đến lúc tuổi già yếu, lại thêm lắm sự trách móc ăn năn, sắp lúc ra đi mau chóng, lo sợ hãi hùng, ví như lồng thủng chim vụt bay ra. Lúc mệnh chung thì thần thức tùy nghiệp lực thọ sinh, như người mang nợ, kẻ nào mạnh thì kéo đi trước. Tâm ý vốn là cái đầu mối chất chứa của mọi sự việc, nặng đâu đọa lạc vào đó. Quỷ ác Vô-thường đoạt mạng rình rập không dứt, mà mạng sống thì không thể tự kéo dài, thời gian cũng không chờ đợi ai. Trời, người ba cõi chưa ai dễ thoát khỏi nghiệp báo sinh tử luân hồi. Cứ như thế mà nhận chịu cái thân luân hồi, chẳng thể rõ biết bao nhiêu kiếp số.
09. Hết lòng cảm thương, xót xa than thở; giám mong có thể vài lời cảnh tỉnh, sách tấn biên chép ra đây. Trong lòng vốn ngậm ngùi vì cùng sinh cuối thời Tượng-pháp, đã cách xa các bậc Thánh nhân. So với giáo lý Phật dạy lúc đầu, người nay phần nhiều lười biếng. Thấy biết phép tắc qua loa, làm cho sơ sài, để khoe dạy kẻ hậu lai. Bằng như nếu chẳng bỏ tính kiêu căng, ngạo mạn ấy, thật khó tránh khỏi tội vạ luân hồi sinh tử.
10. Ôi đã là người Xuất-gia, thì phải cất bước vượt hướng chân trời cao rộng. Tâm tính, hình dáng khác hẳn kẻ thế tục, tiếp nối hưng thịnh dòng giống Thánh (Phật), làm cho bọn ma quân khiếp sợ quy phục. Mục đích là báo đáp Bốn-ân, cứu giúp khắp Ba-cõi. Nếu chẳng được như vậy, thì quả là đã sai phạm, trái pháp của hàng Tăng sĩ. Lời nói và việc làm trống rỗng, hao tổn thêm của tín thí dâng cúng. Tập khí, nghiệp duyên từ trước đến nay một chút chẳng thay đổi. Lo sợ, kinh hãi cả một đời, lấy gì làm chỗ nương nhờ, trông cậy ? Bởi đến như đã mang cái tướng mạo rạng rỡ của Tăng-gia, hình dáng khá uy nghi chỉnh tề, đấy đều là nhờ đã sâu trồng căn lành từ lâu, mà cảm vời ra cái thân tướng tốt đẹp ấy cho mình. Liền vậy mà đã an nhiên nghĩ đến việc khoanh tay hưởng thụ, không biết quý tiếc thời gian đang dần trôi đi. Việc lớn (Đạo-nghiệp) của cuộc đời không siêng năng tu tập, nhân đâu mà có công lao ghi dấu. Hỡi ơi luống uổng một đời này trôi qua vô ích, mà cũng chẳng có gì giúp ích cho đời sau vậy ?
11. Xa rời người thân quyến, quyết chí khoác áo Người-tu, ý nguyện một lòng, sớm tối suy nghĩ tu tập mau đạt đến chỗ Giác-ngộ giải thoát. Sao có thể trì hoãn, kéo dài thêm thời gian trôi qua mãi, lòng luôn ước nguyện sớm là trụ cột vững chắc trong Phật pháp. Mục đích là chỗ dựa tốt đẹp cho kẻ hậu lai quy hướng đến. Luôn thường suy nghĩ và thực hành như vậy, còn chưa biết đã có được phần nào tương ứng với Phật pháp chưa ?
12. Lời nói phát ra phải phù hợp, liên quan với Giáo lý-kinh điển, bàn luận cũng phải phù hợp theo phần nào khuân phép của người xưa. Hình tướng uy nghi đoan nghiêm chính đáng, ý nghĩ toát ra khí phách thanh cao thư thái
13. Nếu có việc cần thiết phải đi xa, nên nương nhờ bạn tốt, luôn luôn giữ gìn ánh mắt cử chỉ, lời nói trong lành. Ăn ở, nghỉ ngơi chỗ nào cũng cần chọn lựa bạn bè, thường nên chăm chú lắng nghe học hỏi những điều hay mới. Cho nên nói: “Sinh thành ra thân mình là do cha mẹ, nên công danh sự nghiệp là nhờ bè bạn”. Gần gũi người hiền tài, như đi trong màn sương buổi sớm, tuy không ướt áo ngay, nhưng dần dần cũng ngấm vào tới người. Gần theo kẻ ác, tăng thêm các điều ác nữa. Sớm tối làm các việc ác, liền có quả ác báo ngay trước mắt. Sau khi tắt thở luân hồi, chìm đắm; một lần mất mạng, muôn kiếp không dễ được lại làm người.
14. Lời ngay thẳng thì khó nghe! Ôi không thể ghi nhớ trong lòng mình hay sao ? Vì nó có thể giúp việc gột rửa tâm xấu ác, nuôi dưỡng cái đức Từ-bi, sau cùng mới có thể dạng rỡ công danh. Xa hơn nữa nó làm trong sạch cái tinh thần; tuyệt dứt hết mọi sự vồn vã, loạn động của bản thân.
15. Bằng như muốn rộng việc học đạo Tham-thiền; là môn học cao siêu rời bỏ, vượt qua mọi phương tiện chấp trước. Tâm ý khế hợp bến bờ Giải-thoát; nghiên cứu sâu xa, căn cơ cốt yếu chuyên nhất, quyết chí chọn lựa thâm sâu vào trong Pháp-môn (này). Muốn mong mở rộng nguồn Chân-như, thực tính; phải rộng học hỏi các Bậc tôn đức đi trước; gần gũi các Đấng tri thức, hiền lành. Bởi Pháp-môn (Thiền) này, rất khó để đạt đến cảnh giới cao tột, thế nên cần phải hết sức dụng tâm công phu thực tập cẩn mật, chi ly. Nhờ vậy mới có thể chứng nhập, hội ngộ vào trong cảnh giới Chân-như; liền đó mới làm chỗ dựa vững chắc để dần dần thoát khỏi bể khổ trầm luân. Chỗ này (Chân-như) chính là để thoát khỏi Hai-mươi-lăm cảnh giới trong Ba-cõi; và biết rõ sạch tất cả các pháp Trong-ngoài hư dối, không Thật-tướng. Bởi tất cả các Pháp do từ Tâm sinh khởi, ắt chúng là Giả-danh, giải gọi; không thể giúp cho việc định Tâm, tĩnh lặng an trú, vào trong Thiền-định,Giải-thoát được. Cốt yếu của Thiền-định là an trú tại Ý-niệm (Tâm), không chạy theo vật cảnh (Pháp), các Pháp bên ngoài, thì các Pháp (Vật) kia đâu có thể gây chướng ngại với mình. Mặc sức cho các Pháp kia vòng quanh trôi chảy, sinh diệt; chẳng cần bận Tâm đoạn tuyệt, cũng chẳng cần để ý nối thêm ra. Đối với âm thanh, sắc tướng tất cả đều khởi Tâm bình đẳng như nhau; bên này, bên kia tùy nghi thích ứng, sử dụng chẳng để thiếu xót.
16. Bằng như (việc tham Thiền trên) rõ biết vậy mà thực hành (làm hoặc không), mới thật không uổng phí mình mang Pháp-phục, lại cũng là báo đền được Bốn-ân, khắp cứu giúp Ba-cõi. Đời đời không hề thoái chuyển (chí hướng Bồ-đề), mới có thể kỳ vọng đạt đến Phật quả, đến đi như vị khách trong Ba-cõi, vào ra làm khuôn phép cho người theo vậy.
17. Pháp môn Thiền học này là một môn học rất huyền diệu thâm thúy. Chỉ thẳng chân tâm, ắt không nương tựa vòng quanh các Pháp mà đạt được.
18. Ví là như các bậc căn tính tầm Trung thì khó có thể liền đạt đến chỗ Siêu-thoát ngay được. Hãy lưu ý lấy giáo Pháp làm cơ sở, nghiên cứu học tập theo Kinh điển, chắt lọc nghĩa lý rõ ràng. Truyền bá rộng khắp Giáo lý Phật-đà tiếp dẫn kẻ đi sau, mới mong báo đền ân đức của chư Phật. Thời gian cũng đừng để luống phí, hãy lấy những việc như trên để giúp duy trì việc tu tập của mình. Đi đứng theo phép tắc khuôn mẫu, mới xứng là Bậc Pháp-khí trong hàng Tăng chúng. Há chẳng giống bằng như cây dây Sắn, nương dựa bò theo cây Tùng mà lên cao ngàn thước, nhờ nhân duyên tốt đẹp này mà có thể được lợi ích vậy. Thành tâm, mau chóng tu tập Trai-giới, chớ để phải trải qua những lầm lỡ sai sót; vậy mới mong có được nhân quả tốt đẹp ở muôn đời, kiếp sau.
19. Không thể rảnh rang ngồi không qua ngày, lơ mơ để thời gian trôi qua, phải biết tiếc thời gian trôi đi vậy sao không mong cầu sự thăng tiến con đường Đạo? Hao tổn của mười phương Tín-thí, lại cũng trái bỏ; phụ bạc Bốn-ân. Tích chứa lưu chuyển lâu dần, Tâm tính dễ bị trần cảnh che lấp, vụng về làm việc gì cũng trở ngại hư hỏng, khiến người người coi thường.
20. Người xưa từng nói: “ Người-kia là Bậc trượng-phu, ta đây cũng có thể như thế”. Chẳng nên tự khinh bản thân mình mà thoái lui, o ép. Bằng chẳng được như vậy, là kẻ (mượn danh) Tăng-lữ vô bổ, thấm thoát một đời trôi qua, thật không một chút lợi ích gì.
21. Thiết tha mong muốn! Mọi người nên quyết định khởi lòng chí hướng; Tâm hoài nhớ khai mở, ý nguyện sơ cơ ban đầu khác xa trần tục. Cất nhắc làm chi cần coi nhìn; học hỏi các bậc Cao-đức, chớ tùy tiện tự ý theo thói thường tình. Đời này liền quyết tâm tu tập đoạn diệt Sinh-tử, không thể trông chờ mong đợi được vào ai khác. Dứt trừ mọi ý niệm điên đảo; phan duyên, chẳng hề cùng với trần cảnh đối đãi (chiều theo). Tâm trí vốn rỗng rang, cảnh duyên tự vắng lặng; chỉ tại do lâu quá bị phiền não che mờ, nên không rõ biết vậy.
22. Hãy học thuộc kỹ Bài-văn này, và luôn luôn thường cảnh tỉnh sách tấn bản thân, để cố gắng làm chủ chính bản thân mình. Chớ đừng thuận theo cái thói thường tình của thế gian,(để rồi) nghiệp quả nó tự lôi kéo mình đi, thật khó có thể trốn thoát được. Như âm thanh càng to đều thì tiếng vang càng lớn, hình dáng ngay ngắn thì bóng càng thẳng vậy. Nhân quả rõ ràng như thế, há sao không thể lo sợ ư ? cho nên Kinh nói: “ Ví bằng trăm nghìn đời kiếp, (đã) tạo tác nghiệp ( thì) không bao giờ mất, khi gặp đầy đủ Nhân-duyên rồi, quả báo tự về chính mình chịu”. Vậy nên biết rằng Ba-cõi là nơi cực hình, trừng phạt trói buộc, giết hại con người ta phải chịu Luân-hồi sinh tử vòng quanh. Thế nên phải nỗ lực chuyên cần Tu tập, chớ để cho ngày tháng trôi qua vô ích.
23. Biết rõ ràng sự tai hại của tội lỗi (quả báo như trên), mới càng cần phải khuyên bảo nhau tu tập, hành trì. Ước nguyện trăm kiếp, nghìn đời ở mọi nơi chỗ nào đều cùng nhau làm bạn trong Phật-pháp (Pháp-lữ) thân thiết vậy.
24. Cho nên (Tôi) mới làm bài văn tóm gọn này, để ghi dấu trong lòng và tự nhắc nhở mình như sau:
(Gồm 9 đoạn ):
1.24. Thân huyễn, nhà mộng, cảnh vật hư không
Đời trước mông lung, đời sau chẳng rõ
2.24. Thoát đây, chìm kia, lên xuống khổ cực
Chưa khỏi Ba-cõi, bao giờ dừng nghỉ ?
3.24. Tham đắm của đời, chứa nuôi thân huyễn
Từ sinh đến (lúc) già, một chút chẳng (mang đi) được
4.24. Do Vô-minh (che) lấp, bởi vậy mê mờ
Ngày tháng (trôi qua) tiếc lối, giờ phút chẳng (đo) lường
5.24. Đời này trôi không, đời sau trở ngại
Từ mê, đến lầm; bởi do (bọn) Lục-tặc
6.24. Sáu đường qua lại, Ba-cõi lê la
Mau hỏi (bậc) Minh-sư, gần gũi (bậc) Cao-đức
7.24. Gột rửa thân tâm, sạch cỏ Phiền-não
Đời vốn tạm bợ, các duyên ràng buộc
8.24. Xét cùng Chân-lý, tỏ ngộ là hơn
Tâm cảnh đều lìa , chẳng nhớ, không quên.
9.24. Sáu căn linh hoạt, đi đứng an tịnh
Một niệm không sinh, muôn pháp dừng nghỉ.
Sưu Tầm
Vì là bản Sưu tầm, nên chúng tôi xin giữ Nguyên Văn của Tác-giả, chỉ giám sửa tạm một vài lỗi Chính-tả. Kính mong Tác-giả Hoan-hỷ, niệm tình thứ lỗi vì lý do không biết rõ nguồn gốc Bản dịch nghĩa Nôm này!
24 Chương-Văn: Cảnh-Sách, Quy-Sơn
Chương 1:
Đời người là Vô–thường
Nghiệp mê ràng buộc con người
Có thân có lụy bao đời gỡ ra
Có thi thể mẹ cha truyền thụ
Nhờ nhân duyên đầy đủ hợp thành
Địa phong thủy hỏa hòa sinh
Trong duyên lắm lúc lại thành trái nhau
Nên giây phút già đâu đã đến
Vô thường nào có hẹn trước ai
Sớm nay chẳng biết sớm mai
Phù du so với kiếp người không sai
Ví như thể sương mai móc sớm
Thấm thoát vừa mới nhóm đã tàn
Sớm còn tối mất khó mong lâu bền
Bỗng chốc đã sang liền kiếp khác
Biết đâu mà phó mặc bỏ qua.
Chương 2:
Xuất–gia cầu giải thoát
Ngọt bùi thất hiếu mẹ cha
Họ hàng rời khỏi huống là thế gian
Nói chi việc thế quan tham dự
Chốn gia đình kế tự cũng không
Xóm làng chẳng đoái chẳng trông
Theo thầy thế phát dốc lòng chân tu
Bề trong gắng công phu thiền định
Bề ngoài không tranh cạnh ngã nhân
Mong sao rũ sạch lòng trần
Ra ngoài ba cõi chứng thân diệu thường
Chương 3:
Giải đãi phóng dật đi theo thế tục
Lẽ đâu mới đăng đàn thụ giới
Chưa biết gì đã vội khoe càn
Hàng ngày áo mặc cơm ăn
Của người đàn Việt, của dân, của chùa
Không biết nghĩ của từ đâu lại
Bảo cúng giàng là lẽ tất nhiên
Ăn xong nói chuyện càn xiên
Chân đầu bàn tán liên miên việc người
Chỉ ham thích trò vui trước mắt
Biết đâu là chứa chất khổ đau
Bao đời say đắm túc trần
Mà chưa tỉnh giấc tham sân mê lầm
Thời gian cứ âm thầm trôi thẳng
Ngày tháng năm thỏ nặn ác tà
Của đời tùy sức xa hoa
Không lo tìm cách thoát ra đường hầm
Tài vẫn cứ để tâm tích chữ
Chỉ mưu sâu gìn giữ huyễn thân
Đạo sư nhắc nhở bao lần
Việc ăn mặc ngủ thường phần ít thôi
Nếu say đắm buông trôi mãi vậy
E không lâu đã thấy bạc đầu.
Chương 4 :
Giữ giới mới biết đạo Pháp
Hậu nhân chưa rõ đường tu
Nên lo học hỏi tìm cầu tiến đi
Người xuất gia tu trì đạo hạnh
Đâu phải là cầu cạnh áo cơm
Căng trì giới luật tinh nghiêm
Nằm ngồi đi đứng giữ gìn uy nghi
Theo quy tắc chỉ trì tác phạm
Để thân tâm khỏi bám bụi trần
Những điều chi tiết dạy răn
Giữ tròn mới khỏi bụi trần xấu xa
Nếu giới luật xét ra chưa tỏ
Nghĩa thường thừa cũng khó quán thông
Một đời giải đãi buông lung
Sau đây có hối cũng không ích gì.
Chương 5 :
Tuổi cao mà đức kém
Giáo lý thì ít khi nghiên cứu
Thì do đâu đạo mộ nhiệm màu
Đến khi nạp tưởng lên cao
Bỗng không mà cứ tự hào sao đang
Không chịu gần lương bằng thiện hữu
Ôm công cao kiêu ngạo vào lòng
Các Điều pháp luật chưa thông
Từ thân nhiếp niệm cũng không chút nào
Hoặc la lối ồn ào không xiết
Hoặc lô bô chẳng biết lệ làng
Thượng Trung Hạ tọa không nhường
Khác gì tà đạo một phường lao nhao
Khua chén bát rào rào trong chúng
Ăn xong rồi tự động đi ngay
Sỗ sàng lui tới đó đây
Đường đường tăng tướng mảy may không còn
Lúc đứng, lúc ngồi bồn chồn lập cập
Động niệm người tu tập xung quanh
Luật nghi chẳng chút giữ mình
Lấy gì răn dạy hậu sinh sau đời
Nếu gặp phải có người khác nhủ
Lại tự xưng hạ lạp niên cao
Không nghe giới luật hành trì
Buông lung theo lối mỹ suy mê lầm.
Chương 6 :
Tuổi già hóa ương gàn
Nhiều tuổi đời sợ tâm giải đãi
Trôi theo dòng tài lợi san tham
Lọc lừa trong cõi nhân gian
Không tu nên hóa ương gàn ngây ngô
Bỗng đâu đã già nua kém sức
Gặp việc gì như bức tường che
Hậu sinh thỉnh giáo điều gì
Không tu học hỏi lấy chi chỉ bầy
Có nói cũng xa rời kinh điển
Mà nêu ai cũng tự tiện khinh thường
Nói ngay chẳng biết kính nhường
Nổi giận quát tháo chẳng thương tiếc gì.
Chương 7:
Ăn năn thì đã muộn
Tránh sao khỏi đến khi bệnh tật
Trên giường nằm chứa chất khổ đau
Bàng hoàng nhìn trước ngó sau
Đường đi mờ mịt biết đâu mà dò
Mới ăn năn không lo từ trước
Đào giếng khi khát nước uổng công
Giật mình lúc trước buông lung
Tuổi cao tội lỗi chất chồng càng cao.
Chương 8 :
Tự gây nghiệp phải chịu báo
Lúc lâm chung khù khòa sợ sệt
Xả thân rồi nghiệp dắt không tha
Ví như mắc nợ người ta
Mạnh ai nấy kéo để mà thoát thân
Nhiều trần lụy tâm thần luống cuống
Tội càng to lôi xuống càng sâu
Vô thường chuyển đến rất mau
Thời gian trôi thẳm biết đâu chờ người
Rồi ba cõi luân hồi như cũ
Kiếp vô biên bể khổ xoay vần.
Chương 9 :
Duyên khởi của Văn-Cảnh–Sách
Cảnh thương đau xót bội phần
Mấy lời cảnh sách dạy răn nhau cùng
Tự hối hận sinh thời tượng pháp
Cách Bản-sư gần mấy nghìn năm
Cõi đời thường lắm pháp âm
Căn cơ thấp kém, thân tâm chây lười
Nên ước lượng bảy tình quán kiến
Giúp đỡ ta tu tiến đôi phần
Nếu không cải quá tự tâm
Luân hồi thoát khổ trầm luân được nào.
Chương 10 :
Mục đích xuất gia
Phàm ai đã xuất gia học đạo
Đường Bồ Đề mạnh bạo bước lên
Sao cho trí vững gan bền
Thân tâm thoát tục xâu xa quán thiền
Noi gương Phật hằng mà truyền đạo
Cứu muôn loài đáp báo tứ ân
Không thì lạm si tăng luân
Luống cùng tín thí ngôn hành dở dang
Nhìn bề ngoài rõ ràng xuất tục
Xét bề trong đích thực tại gia
Một đời hờ hững bỏ qua
Không công, không hạnh biết là nhờ đâu.
Chương 11 :
Không tu phụ mất túc căn
Huống chi cũng tóc râu, đầu cạo
Cũng dương uy tăng bảo đàng hoàng
Thiện căn đời trước đã vương
Đời nay mới được dự hàng xuất gia
Lẽ đâu lại bỏ qua ngày tháng
Việc tu hành chểnh mảng chây lười
Tiếc thay bỏ phí một đời
Hại thay còn phải đền bồi kiếp sau.
Chương 12 :
Chí nguyện xuất gia
Từ cha mẹ cạo đầu xuất tục
Thử hỏi ta nhằm mục đích gì
Sớm chiều cố gắng nghĩ suy
Kéo dài ngày tháng e khi muộn màng
Kỳ cho thành đạo, lương phật pháp
Giúp đỡ ta tu tập noi gương
Công phu như thế là thường
Còn chưa khế hợp Pháp Vương đạo màu
Kinh luật luận dẫu đâu có đó
Lúc nói năng kề cổ miệng kim
Hình dung ghi biểu đoan nghiêm
Tinh thần siêu thoát đạo nên cao nhàn.
Chương 13 :
Gần thiện hữu, xa ác hữu
Lúc đi xa cốt gần thiện hữu
Nhờ chỉ bày đạo tỏ thêm ra
Ở chùa chọn bạn giúp ta
Hàng ngày học hỏi ý xa nghĩa gần
Mẹ cha chỉ sinh thân ngũ vận
Thầy bạn còn dẫn dắt tu thân
Khác nào sương móc mùa xuân
Tuy không ướt áo thấm dần thường xuyên
Gần người ác càng thêm ác hiểm
Nghiệp dữ càng pháp chuyển không thôi
Tam đồ sa đọa một đời
Thân người bỏ mất muôn đời trầm luân.
Chương14 :
Thường xuyên tụng niệm tu tâm
Lời trái tai trung thành nhắc nhở
Khá lại không ghi nhớ trước sau
Rửa lòng tục tu đức màu
Mai danh ẩn tích hằng lâu mới thành
Thường tụng niệm tinh thần trong sạch
Tránh ồn ào xa cách trần duyên.
Chương 15 :
Thượng căn thì tu trực chỉ Thiền
Nếu mong học đạo sam thiền
Vượt các phương tiện chân nguyên hướng về
Thấu nghĩa lý huyền vi tham diệu
Lựa cho ra Phật đạo chính nhân
Muốn cho tỏ ngộ tính chân
Nên thân thiện hữu nên gần thiện chi
Pháp môn ấy muôn bề thấu rõ
Phải hàng ngày gian khổ dụng tâm
Một mai tỏ ngộ tính nhân
Đó là một bậc xuất trần không sai.
Chương 16 :
Thân tính hiện tiền, ứng cúng đầy đủ
Cả ba cõi trông về bản tính
Phép trong ngoài thanh tịnh không sinh
Do tâm hiển hiện bản lai
Căn trần chỉ có giả danh hão huyền
Không để tâm theo duyên Phật pháp
Vật đâu còn vướng vất lòng ai
Mặc cho pháp tính vần xoay
Cần gì đức nối đổi thay cho phiền
Thấy, nghe vẫn thường xuyên là thế
Bỉ thử đều như thế chiêm bao
Phát huy ứng dụng dồi dào
Tùy duyên hóa độ, cơ nào chẳng thông.
Chương 17 :
Lợi sinh thành Phật
Được như vậy mới không luống phụ
Áo Như Lai mặc phủ trên mình
Tứ ân báo đáp hoàn thành
Từ bi cứu độ chúng sinh sáu đường
Đời đời nếu khẩn trương tu tiến
Quả Như Lai thực tiễn có ngày
Hiện thân ba cõi đi về
Tu tâm hành thiện mọi bề nêu gương
Môn học ấy phi thường diệu pháp
Không phụ công ai chịu tu hành.
Chương 18 :
Trung căn cầu Học pháp và Hoằng pháp
Những người căn tính trung bình
Đốn tu chưa được học hành phải chuyên
Ôn kinh điển xét tìm nghĩa lý
Hiểu thân song tùy ý phô bày
Hết lòng dìu dắt hậu lai
Báo ân Phật tổ từ bi cứu đời
Thời gian chẳng buông trôi bỏ phí
Phật pháp thường quyết chí Hoằng dương
Uy nghi đầy đủ mọi đường
Ấy là pháp khí trong hàng chúng tăng
Như vậy sẵn biết lương trung bách
Nhờ Thánh nhân giúp ích được nhiều
Chuyên tu trai giới đủ điều
Thiếu thừa chẳng quản, ít nhiều không so
Nếu biết cách chân tu như thế
Nhân quả hay dành để muôn đời.
Chương 19 :
Không nên tự ty, bỏ dở tu hành
Chớ nên bỏ phí sáu thời
Khi chăm, khi trễ chớ lui không đều
Quả tín thí đã tiêu hư ảo
Lấy gì mà đáp báo tứ ân
Hàng ngày giải đãi tu thân
Tâm chân bế tắc thế gian khinh thường
Bậc cố nhân đã từng nói đúng
Người trượng phu ta cũng trượng phu
Nên chăng chỉ hải hạnh tu
Tư khinh bỏ dở công tu sao đành.
Chương 20 :
Quyết chí tự cường
Nếu không biết tu hành đạo cả
Suốt cuộc đời cũng chẳng ích chi
Mong sao quyết chí tu đi
Mở lòng sáng suốt, thi vi kíp thời
Tác phong cố theo người thượng thiện
Thói tầm thường tùy tiện tránh xa
Ta nên quyết đoán cho ta
Tâm không phân biệt, cảnh mà còn đâu
Tâm cảnh ấy muôn màu không tịnh
Vọng chấp hành bế tắc chưa thông
Văn này nên học thuộc lòng
Hàng ngày cảnh sách để cùng tiến lên!
Chương 21 :
Nhân quả không hề sai chạy
Gắng tự chủ không nên cẩu thả
Có gây nên thì quả phải đền
Hình ngay nên bóng chẳng xiêu
Nói ra có tiếng vọng lên rõ ràng
Lý nhân quả rành rành trước mắt
Há lại không sợ sệt lo âu
Kinh rằng muôn kiếp về sau
Đã gây nên nghiệp lẽ đâu xóa nhòa
Lúc nhân duyên gần xa hội ngộ
Thì mới hay quả báo không ngoa
Như khi gặp phải oan gia
Mình làm mình chịu dễ mà kêu ai.
Chương 22 :
Nguyện đời cùng nhau tu tiến
Ngục ba cõi hại người ghê gớm
Phải gắng công để sớm thoát ra
Tai ương xét biết đâu xa
Nên khuyên tu tập tránh xa luân hồi
Nguyện cùng nhau đời đời xứ xứ
Cùng kết thành pháp lữ tiến tu.
Chương 23 :
Vì vô minh bị trôi lăn ba cõi
Minh rằng ba cõi chiêm bao
Huyễn thân, huyễn cảnh khác nào không hoa
Đã luân hồi hà sa kiếp trước
Phải lo toan tìm trước thoát ly
Nhọc nhằn chìm nổi vần xoay
Kiến bò miệng chén khi nào nghỉ ngơi
Bởi tham luyến cuộc đời tạo tạp
Nên Ấm-duyên kết hợp thành hình
Ngán thay cái kiếp hư sinh
Rõ ràng căn bản vô minh mê lầm
Ngày tháng năm, quang âm thấm thoát
Kiếp vô thường chồng chất hiểm nguy
Đời nay nếu chẳng tu trì,
Đời sau bế tắc biết đi đường nào
Vì lục tặc lao nhao sát hại
Trôi lăn trên ba cõi sáu đường.
Chương 24 :
Học tập tu tiến để trực phân bản tính
Sớm tìm cao đức mà nương
Học minh sư để tìm đường thoát ly
Trừ kinh lúc quyết đi lên nữa
Nơi thân tâm tạo lựa tính thường
Thế gian như bóng trong gương
Trên duyên há tự vấn vương được người
Pháp lý cố dùi mài thấu rõ
Cho đến khi giác ngộ mới thôi
Cảnh tâm phóng xả đồng thời
Vốn không thất pháp còn gì nhớ ghi
Sáu căn đã thoát ly trần cảnh
Hai bốn nghi tịnh tính yên lành
Nhất tâm vắng lặng không sinh
Thì muôn pháp cũng chuyển thành chân như. (Hết)
Chú thích:
Những Câu có gạch nối là cụm từ có nghĩa rộng không nói gọn hết ý được như:
Bốn-đại ( Tứ-đại): gồm Đất, nước, gió và lửa. Bốn đại này khắp cả bao trùm pháp giới.
Vô-thường